Almagro, langs de route van Don Quichot

De naam 'La Mancha' komt de meesten misschien slechts bekend voor als zijnde het decor van de avonturen van Don Quichot, de grote anti-held uit het beroemde boek van de Spaanse Renaissance-schrijver Miguel Cervantes. Het gaat hier echter om een bestaande streek in de uiterste binnenlanden van Spanje, heden een deel uitmakend van de regio Castilla-La Mancha, en waar vooral witte molens het dorre, vrij vlakke landschap accentueren.

Hoe Don Quichot precies op zijn paard Rocinante daar doorheen is gereden, is echter nog altijd een punt van discussie. Desalniettemin was het de Spaanse 'Real Academia', die al in de 18de eeuw een lijst publiceerde van dorpen waardoorheen hij in gezelschap van zijn schildknaap Sancho Panza een weg heeft gezocht om zijn vermeende ridderschap en de gunsten van zijn geliefde Dulcinea waard te zijn. Daaruit is een route van zo'n 2.000 kilometer ontstaan, verdeeld over 56 deelroutes, die in 2007 door de Raad van Europa werd erkend als Europese Culturele Route. Het bevat maar liefs 148 dorpen en steden. Eén daarvan is Almagro.

Rode klei

Almagro bestond waarschijnlijk al als nederzetting in de Bronstijd. Ook van de Romeinse tijd zijn overblijfselen, waaronder munten, gevonden. Een aanwijzing dat de Moren er hebben gezeten krijgen we vooral uit de naam, van het Arabische 'al-magra', wat 'de rode klei' betekent. Dat verwijst naar een kleisoort, die in de omgeving veel voorkomt -de kleur van deze klei wordt dan ook 'almagre' genoemd.

In 1213 kreeg Almagro stadsrechten, waarna het in de 14de eeuw ook een eigen raad, gevangenis en stadsmuren kreeg. Vooral in de 16de eeuw kwam het stadje tot bloei, mede dankzij de aanwezigheid van de Vlaamse bankiersfamilie Fugger, die er van Karel V bezittingen toegewezen had gekregen-waaronder kwikmijnen in Almadén. Dat komt vooral tot uiting in het 'Plaza Mayor', van origine een Middeleeuws dorpsplein, dat in die eeuw werd getransformeerd, met o.a. lange galerijen van hout en glas, en het theater, de 'Corral de las Comedias', dat na 400 jaar nog steeds zonder veel aanpassing in gebruik is. Andere gebouwen, die er toen stonden -zoals de 'Palacios Maestrales- zijn gedeeltelijk verwoest, of -zoals de kerk van San Bartolomé- gesloopt. Wel staat er nu het gemeentehuis, pas gebouwd in 1865 en gerestaureerd in 1967.

Theater

Het theater, uit 1628, bestaat uit almagre-rode zuilen en wit-rode balustrades, die als een vierkant hoefijzer om het podium staan. Ook de achterkant van het podium is in de zelfde rood-witte kleuren gehouden. Omdat er geen plafond is, wordt het bij regen overdekt met een doek. In 1955 werd het tot Nationaal monument verklaard. Sinds 1978 wordt er jaarlijks in de maand juli het zg. 'Festival Internacional de Teatro Clásico de Almagro' (Internationaal festival van klassiek theater) gehouden, dat zich vooral richt op theater uit de tijd van de Barok.

Om de hoek van de Plaza Mayor bevindt zich sinds 1999 het 'Museo Nacional de Teatro' (nationaal theatermuseum). Daar kunnen o.a. theaterkostuums vanaf de 16de eeuw, schetsen van coreografiën, maquetten, portretten van acteurs en aankondigingsposters worden bezichtigd. Het museum is gevestigd in wat is overgebleven van de 'Palacios Maestrales', dat ooit behoorde tot de Orde van Calatrava, een ridderorde die een belangrijke rol heeft gespeeld in het verdrijven van de Moren uit de streek. Het werd in de 13de eeuw gebouwd in de typische contemporane 'mudéjar'-stijl.

Andere bezienswaardigheden

- Museo Etnográfico Campo de Calatrava, een museum met een collectie gereedschappen van ca. 40 agrarische beroepen, waaronder enkele die niet meer uitgeoefend worden. Het museum is onderverdeeld in ruimtes, die elk beroep afbeelden. Het bevindt zich in de calle Chile.
- Museo del Encaje. Sinds 2004 toont dit museum, in de Callejón Villar, lokaal geproduceerde kant.
- Espacio del arte contemporáneo, in het oude ziekenhuis van San Juan, toont een eigen permanente verzameling en tijdelijke exposities van hedendaagse kunst.
- Iglesia de la Madre de Dios. Deze laat-gothische kerk met Renaissance elementen is de grootste van de regio, zelfs groter dan de kathedraal van Ciudad Real.
- Convento de la Asunción de Calatrava, een laat-gothisch klooster met Renaissance elementen dat, oorspronkelijk als ziekenhuis, in 1519 werd gebouwd in opdracht van de Orde van Calatrava. In 1860 werd het gerestaureerd en vervolgens bewoond door domenicanen. De gaanderij -of claustrum- met zijn zuilen in klassieke, ionische en toscaanse stijl, dat tevens wordt gebruikt voor voorstellingen in het kader van het Internationaal festival van klassiek theater, is de moeite van een bezoek zeker waard. In 1854 kreeg het klooster een speciale beschermingsstatus, als 'Conjunto Histórico-Artístico'.
- Iglesia de San Bartolomé el Real (of Iglesia de la Compañía de Jesús), stond voorheen in een andere vorm op het plein, maar nadat het verzonk werd het op een andere plek opnieuw gebouwd. Dat gebeurde tussen 1625 en 1735, al werd het nimmer echt voltooid. Dit verklaart wel het eclecticisme van stijlen, die gebruikt zijn, van klassiek tot barok.

- Palacio de los Marqueses de Torremejía, paleis bestaande uit twee verdiepingen met een portiek rondom een patio gebouwd in de 16de eeuw voor de familie Oviedo en gerestaureerd in de 17de eeuw. Het ligt aan de Plaza de Santo Domingo.
- Palacio de los Condes de Valdeparaíso, paleis van twee verdiepingen en een patio uit 1705 gebouwd in opdracht van Juan de Gaona y Abad, eerste graaf van Valdeparaíso.
- Palacio de los Medrano, een 16de eeuws herenhuis van drie verdiepingen dat werd gebouwd in opdracht van Jerónimo de Ávila. Het staat in de calle San Agustín.
- Palacio de los Oviedo, ook gebouwd voor de familie Oviedo in de 16de eeuw. 
- Palacio de los Fúcares, gebouwd in de 16de eeuw voor de Fugger familie met als doel er o.a. kwik uit de mijnen van Almadén op te slaan.
- Palacio de los Villarreal-Robles (of 'Palacio del Marqués de Las Hormazas), paleis uit de 16de eeuw bestaande uit twee verdiepingen rondom een patio.

Gastronomie

Wat gastronomie betreft staat Almagro vooral bekend vanwege zijn ingemaakte aubergines. Deze 'berenjenas de Almagro' zijn nog onvolgroeide, groene aubergines, die naar oud Moors recept zijn ingelegd in een mengsel van azijn, olie, komijn, zout, knoflook en water. Dat kan in zijn geheel zijn met steel en schutbladen en al (aliñadas), zonder steel en schutbladen (cogollos), afgesneden en gevuld met paprika of paprikapasta, en doorstoken met een venkeltakje (embuchadas), of o.a. in stukken gesneden (troceadas).

Omgeving
Ook in de omgeving van Almagro zijn enkele aanraders:

- Castillo de Calatrava Nueva, een kasteel dat begin 13de eeuw werd gebouwd door de Orde van Calatrava. Deze ridderorde werd opgericht in 1158 in het elf jaar daarvoor van de Moren veroverde Calatrava. In 1195 wisten de Moren het echter te heroveren en de orde uit het oude kasteel van deze stad te verdrijven. Dat zou zo blijven tot 1212, toen een beslissende slag werd gewonnen bij Las Navas de Tolosa. Vervolgens besloot de orde om op een andere plek een nieuw kasteel te bouwen, dat beter te verdedigen was. Dat gebeurde in de buurt van waar nu Aldea del Rey ligt, op de heuvel van Alacranejo. Het kasteel bezit sinds de tweede helft van de 15de eeuw een kerkje, gebouwd in opdracht van Isabella van Castillië en Ferdinand van Aragón. In 1931 werd het kasteel tot Nationaal Monument verklaard. Het ligt op ca. 35 km van Almagro.
- Castillo de Salvatierra, gebouwd door de Moren in de 10de en 11de eeuw. Het ligt tegenover het eerdergenoemde kasteel.

- Las Tablas de Daimiel, het kleinste Nationale Park van Spanje, met minder dan 20 km² oppervakte, en één van de weinige draslanden van de regio. Het is tevens een speciaal vogelbeschermingsgebied. Op bepaalde tijden van het jaar zijn er allerlei soorten watervogels te zien, van flamingo's, reigers en zilverreigers tot meerkoeten en een diversiteit aan eendensoorten. Het park ligt op een afstand van iets minder dan 40 km.

Afbeeldingen:  Plaza Mayor; rode klei uit de strek van Almagro; interieur van het theater met zicht op het podium; één van dezalen van het theatermuseum van de stad; gaanderij van het klooster van de Orde van Calatrava; patio van de graaf van Valdeparaíso; aubergines uit Almagro; het kasteel van Calatrava; Tablas de Daimiel.